δυσ-

αρχαίο αχώριστο πρόθεμα (πρβλ. αρχ. ινδ. dus-, dur-, αβ. duš, duž, γοτθ. tuz-werjan «αμφιβάλλω», αγγλοσαξ. tor-, αρχ. άνω γερμ. zur, αρχ. ιρλ. du-, do-, αρμ. t-) που ανάγεται σε IE *dus- «κακό» (βλ. λ. δεύομαι). Το πρόθεμα με αρχική σημασία «κακό», έλλειψη» προσέλαβε αργότερα και στερητική λειτουργία. Αντιτίθεται στο ευ* (πρβλ. ευμενής-δυσμενής) και επιτελεί ποικίλες λειτουργίες στη σύνθεση

επιτείνει τη σημασία μιας ήδη κακόσημης λ. (πρβλ. δυσαλγής), μεταβάλλει αρνητικά τη σημασία ενός τ. (πρβλ. δυσσεβής) και σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιείται στη θέση τού στερητικού μορίου α(ν)- (πρβλ. δύσαγνος, δυσκελής, δυστυχής), χωρίς όμως πάντα να υπάρχει ακριβής σημασιολογική αντιστοιχία ανάμεσα σε σύνθετα τού δυσ- και τού α(ν)

(πρβλ. δυσγενής-αγενής, δυστυχής-ατυχής). Λειτουργεί επίσης επιτατικά σε σύνθετα που έχουν ήδη στερητική σημασία (πρβλ. δυσάμμορος, δυσάνολβος). Τα σύνθετα τού δυσ-, που ξεπερνούν τα χίλια, απαντούν τόσο στον ποιητικό λόγο ως εκφραστικοί τύποι και ως νεωτερισμοί (πρβλ. δυσαριστοτόκεια «δυστυχής μητέρα ενός ήρωα»), όσο και στον πεζό (πρβλ. δυσεντερία). Τέλος συντίθεται με λέξεις ήδη σύνθετες με προθέσεις (πρβλ. δυσέκφευκτος, δυσεπιχείρητος, δυσκατάπαυστος, δυσπρόσβατος)].